CÔNG DỤNG CHỮA BỆNH CỦA CÂY ĐẬU VÁN

Đậu ván là loại cây được trồng phổ biến ở nước ta và thường được dùng làm thực phẩm, nhưng ít ai biết được đậu ván còn là một cây thuốc quý với những công dụng chữa bệnh hữu hiệu.

Cây đậu ván từ lâu đã được xem là vị thuốc quý trong Đông y và cũng là thực phẩm bổ dưỡng trong đời sống hàng ngày. Không chỉ cung cấp nguồn protein thực vật dồi dào, đậu ván còn được ghi nhận có nhiều tác dụng chữa bệnh đáng quý, giúp bồi bổ sức khỏe, giải độc và hỗ trợ tiêu hóa. Hãy cùng tìm hiểu chi tiết công dụng chữa bệnh của cây đậu ván trong bài viết dưới đây.

Giới thiệu về cây đậu ván

Cây đậu ván (tên khoa học Lablab purpureus (L.) Sweet) thuộc họ Đậu (Fabaceae), là loại cây dây leo quen thuộc ở vùng quê Việt Nam. Cây có thân mềm, lá kép gồm ba chét, hoa màu tím nhạt, quả dẹt chứa hạt hình bầu dục. Hạt đậu ván có màu trắng hoặc màu tím, thường được gọi là đậu ván trắng hay bạch biển đậu trong Đông y.

Cây đậu ván được trồng nhiều ở các tỉnh miền Tây và miền Trung nước ta, phát triển tốt trong điều kiện khí hậu nóng ẩm. Quả non làm rau ăn, quả chín già người ta thu hái hạt, phơi khô tách hạt rang chín để làm thuốc hoặc có thể chế biến món ăn như xào luộc. Các bộ phận khác như hoa, lá, rễ cũng được tận dụng để chữa bệnh tùy theo từng công dụng riêng.

Thành phần dinh dưỡng của đậu ván

Đậu ván có giá trị dinh dưỡng cao với các thành phần chính bao gồm protein, carbohydrate, chất béo, các Vitamin (A,B1,B2,C), khoáng chất (sắt, canxi, phốt pho) và nhiều axit amin như tryptophan, arginin, lysin, tyrosin. 

Qua nghiên cứu cho thấy trong hạt đậu ván có chứa khoảng 22,7% protein một tỷ lệ khá cao, tương đương hoặc cao hơn một số loại thịt nạc. Hàm lượng tinh bộ có trong hạt đậu ván cũng cao tới khoảng 57% tương đương với nhiều loại lương thực thường dùng. Ngoài ra, đậu ván còn chứa đường (saccarose, glucose, stachyose…), men, và các hợp chất có lợi khác, hạt đậu ván không chỉ là nguồn thực phẩm bổ dưỡng mà còn mang lại giá trị dược liệu cao. 

Đặc tính dược lý 

Theo Đông y, đậu ván có vị ngọt, tính ôn, không độc, có tác dụng bổ tỳ vị, điều hòa các tạng, giải cảm nắng, trừ thấp và giải độc. Cây có tác dụng kiện tỳ, ích khí, giải độc, lợi tiểu và cầm tiêu chảy.

Các bộ phận thường dùng làm thuốc gồm hạt, hoa, lá và rễ mỗi phần lại có công dụng riêng biệt. Người ta thường dùng hạt dưới dạng thuốc sắc hay thuốc bột, mỗi ngày 8-16g. Rễ dùng sắc uống với liều cao hơn. Lá tươi nhai ngậm với muối nuốt nước chữa yết hầu sưng đau.

Nhân dân dùng quả non và hạt non, hoa và lá còn non làm rau luộc hay xào ăn. Hạt khô luộc bỏ vỏ dùng nấu chè, làm nhân bánh. Hạt đậu ván có thể làm tương như đậu nành, chế biến bột dinh dưỡng sau khi rang vàng bỏ vỏ hay sấy ở nhiệt độ 100-103oC trong 3-5 giờ.

Công dụng chữa bệnh của cây đậu ván

Hạt đậu ván (bạch biển đậu)

Hạt đậu ván là bộ phận được sử dụng phổ biến nhất trong các bài thuốc.

Hỗ trợ tiêu hóa, trị tiêu chảy và nôn mửa

Hạt đậu ván có tác dụng kiện tỳ, làm mạnh dạ dày, giúp giảm các triệu chứng đầy hơi, chướng bụng, tiêu chảy do ăn uống không điều độ.

Bồi bổ cơ thể, tăng sức đề kháng

Với hàm lượng protein và vi chất dồi dào, đậu ván giúp phục hồi sức khỏe, đặc biệt hữu ích cho người mới ốm dậy hoặc người già yếu.

Giải cảm, giải nhiệt

Khi bị cảm nhẹ, say nắng hoặc khát nước, người xưa thường dùng nước sắc đậu ván với gừng và cam thảo để giải cảm, điều hòa cơ thể.

Giải độc, trị say rượu

Hạt đậu ván giã nát, sắc nước uống có thể giúp giảm cảm giác nôn nao, hỗ trợ giải độc rượu và ngộ độc thức ăn nhẹ.

Hoa đậu ván 

Hoa đậu ván có vị ngọt, tính mát, có tác dụng thanh nhiệt, lợi tiểu, làm mát cơ thể. Nước sắc hoa đậu ván có thể dùng để hạ sốt, giảm mụn nhọt và viêm nhẹ đường tiết niệu.

Lá và rễ đậu ván

Lá đậu ván có vị cay, tính bình, hơi độc, trị tiêu chảy, viêm ruột cấp tính, ngoài ra lá đậu ván giả nát đắp ngoài da có tác dụng giảm sưng viêm, chữa mụn nhọt, vết côn trùng cắn.

Rễ đậu ván phơi khô, sắc uống giúp giảm đau lưng, mạnh gân cốt, thường được dùng kết hợp trong các bài thuốc Đông y chữa đau nhức xương khớp, cảm cúm.

Tổng hợp một số bài thuốc dân gian từ cây đậu ván

Sau đây là những liệt kê những bài thuốc từ Đậu ván của các giảng viên Y sĩ y học cổ truyền tại trường Cao đẳng Y dược TP.HCM để các bạn có thể áp dụng khi cần thiết:

Đậu ván và những bài thuốc cần biết

• Trị rắn độc cắn: Lấy lá Đậu ván với một lượng vừa đủ cộng thêm chút muối ăn giã nát, đắp vào vết rắn cắn cắn.
• Ỉa chảy do tỳ hư: Đậu ván (sao) 50g, Củ mài 60g, Sơn tra (sao cháy) 40g, Mạch nha (sao sơ) 30g tất cả đem tán nhuyễn thành bột, mỗi lần uống 15g với nước ấm, ngày 2 lần, dùng liên tục trong 3-5 ngày sẽ đỡ.
• Tử cung xuất huyết (do công năng, không do thực thể): Lấy hoa Đậu ván sấy khô, đem tán bột, mỗi lần uống 6g với nước sôi nguội, lúc bụng đói.
• Tỳ hư phù thũng: Đậu ván 150g (sao vàng), tán bột mịn, uống mỗi lần 9g, ngày 3 lần, trong 3-5 ngày.
• Trị tiêu chảy, cảm nắng mùa hè, nôn mửa, miệng khát, bức rức: Đậu ván (sao vàng) 120g, lá Hoắc hương 60g, đem tất cả tán nhuyễn thành bột, mỗi lần uống 6g với nước sôi để nguội, ngày 2-3 lần sẽ thuyên giảm.
• Mùa hè nóng bức, ăn uống vô vị, thân mình mệt mỏi: Đậu ván (sao vàng), lá Sen non nấu chè ăn, lợi thấp khai vị.
• Chữa lỵ trực khuẩn: Hoa đậu ván tươi 10g, Cỏ sữa nhỏ lá tươi 30g, sắc chia 2 lần uống, ngày 1 thang, trong 3-5 ngày.
• Chữa phụ nữ kinh nguyệt không đều, kinh bế lâu ngày, kém ăn mỏi mệt: Ðậu ván tán nhỏ, một lần uống khoảng 10g chung với nước cơm; một ngày 3 lần.
• Chân tay tê dại, khớp xương đau nhức: Rễ đậu ván khoảng 30g, sắc kỹ với nước, chia thành nhiều phần uống trong ngày, có tác dụng giảm đau rất tốt.
• Chữa say nấm độc: Lá hoặc quả đậu ván trắng phối hợp với lá khế, lá lốt, mỗi thứ 30 – 50g, để tươi, rửa sạch, vò nát, lọc lấy nước uống.
• Chữa tiêu chảy ở trẻ em: Hạt đậu ván 8g (sao vàng), mạch nha 6g nấu với nước uống phòng chứng tiêu chảy.

Bên trên là những chia sẻ sơ lược của các Lương Y tại trường Cao đẳng Y dược TP.HCM về cây Đậu ván, hy vọng giúp cho các bạn đọc hiểu rõ hơn về những công dụng tuyệt vời từ loại cây này.

Những lưu ý khi sử dụng đậu ván

Cách dùng an toàn

Trong hạt đậu ván khô có chứa độc tố glucozit dưới dạng xyanua với nồng độ cao, do đó cần nấu chín kỹ hoặc rang chín trước khi dùng để nhiệt phân hủy các độc tố. 

Đối tượng cần thận trọng

• Phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú cần hỏi ý kiên bác sĩ trước khi dùng. Vì đậu ván có tính ấm, sử dụng sai liều lượng có thể ảnh hưởng đến thai kỳ, đặc biệt ở giai đoạn đầu.
• Người đang dùng thuốc hạ đường huyết hoặc hạ huyết áp không nên dùng thường xuyên, tránh tương tác thuốc.